Dlaczego, pomimo niechęci, sportowiec idzie na trening? dlaczego startuje w zawodach? dlaczego bardzo często nie może doczekać się spotkania ze swoją drużyną? Motorem napędowych wyznaczającym kierunek działania jest motywacja. Dzięki niej mamy siłę do działania, realizowania trudnych zadań i potrafimy maksymalnie wykorzystać swoje umiejętności.
Jest wiele badań na temat motywacji i wielu psychologów opisuje procesy motywacyjne, zależności motywacji i zachowań sportowców oraz wpływ na ich sukcesy czy porażki.
Gill i Deeter są twórcami Kwestionariusza Orientacji Sportowej (SOQ). Został on opracowany jako wielowymiarowa, specyficzna dla sportu miara indywidualnych różnic w orientacji na osiągnięcia sportowe.
Wstępną wersję (32 pozycje) SOQ otrzymało 237 studentów zapisanych na zajęcia z aktywności fizycznej w 1984 roku. Przebadali bardzo dużą ilość sportowców i dostarczyli dowody wskazujące, że SOQ jest wiarygodnym i ważnym miernikiem orientacji sportowej.
Wyodrębnili oni trzy składowe elementy motywacji osiągnięć sportowych:
- współzawodnictwo – jako podstawowa motywacja osiągnięć
w sporcie; chęć podjęcia i osiągnięcia sukcesu w sytuacji rywalizacji sportowej; - zwycięstwo – jako motywacja w odniesieniu do chęci zwycięstwa
w rywalizacji sportowej; - orientację na cel – jako potrzeba osiągania sukcesów osobistych
w sporcie.
To, co nas motywuje może mieć charakter wewnętrzny lub zewnętrzny. Do wewnętrznych zaliczamy radość, chęć działania i zdobywania nowych umiejętności. Do motywacji zewnętrznych zaliczamy trofea, nagrody, prestiż lub status społeczny. W treningu mentalnym skupiamy się na motywacji wewnętrznej zawodników. Ćwiczenia z zakresu treningu mentalnego pozwolą zawodnikom stworzyć silny więź z jego ciałem, umysłem i duchem.
Zawodnik o niskiej motywacji wewnętrznej może ją poprawić dzięki wzmocnieniom zewnętrznym.
Inne bardzo ciekawe badania na temat motywacji przeprowadzone przez Deciego i współpracowników pokazały, że inne jest postrzeganie nagród polegających jedynie na chwaleniu zawodnika, a inna tych o charakterze materialnym. I tu wnioskujemy jaki wpływ ma zachowanie i sposoby pracy trenera na motywację wewnętrzną zawodnika. Trener, który analizuje i konsultuje z zawodnikiem strategie, sposób działania stosuje nagrody i kary jedynie o charakterze informacyjnym, to zawodnik ma zazwyczaj wysoką motywację wewnętrzną. Natomiast trener, który wydaje jednoznaczne polecenia, używa nagród i kar w celu wywołania określonych, pożądanych tylko przez siebie reakcji, to zawodnika charakteryzuje niski poziom wewnętrznej motywacji. Zauważono, że możliwość wyboru zwiększa motywację wewnętrzną, a trudniejsza droga do osiągnięcia lepszego rezultatu daje większą nagrodę wewnętrzną i satysfakcję z niej.
Inny psycholog Damon Burton wyróżnił natomiast 3 typy zawodników w zależności od rodzaju motywacji osiągnięć: zawodnik nastawiony na działanie i jakość wykonania, zawodnik nastawiony na
współzawodnictwo i powodzenie oraz zawodnik nastawiony na
współzawodnictwo i porażki.
Natomiast dwaj amerykańscy psychologowie, Robert Yerkes i John D. Dodson sformułowali I prawo Yerkesa-Dodsona, które mówi, że w miarę wzrostu motywacji rośnie jakość wykonywanych zadań, ale tylko do pewnego, krytycznego momentu, po czym zaczyna się pogarszać, aż do ostatecznej dezorganizacji. To spowodowało, że powstało wiele strategii na działanie i pracę ze sportowcami w taki sposób, żeby ten poziom motywacji był na odpowiednim poziomie u zawodnika. Jeśli motywacja i pobudzenie organizmu jest zbyt słabe – nie uda nam się zrealizować celu, ale jeśli jednak motywacja przekroczy poziom optymalny – także nie osiągniemy swojego celu. Potocznie mówimy, że jak ktoś „za bardzo chce” to jest sparaliżowany przez presję, którą sam na siebie nakłada.
Znając podłoże motywacji i zależności, jaką ma wpływ na sukcesy sportowców, w trakcie pracy z zawodnikach na sesjach treningu mentalnego koncentrujemy się przede wszystkim na:
- celach długoterminowych, w przypadku chwilowych niepowodzeń,
- pracujemy nad pozytywnymi emocjami związanymi z osiąganiem celów, wysiłkiem i pracą,
- zapisujemy stany, które towarzyszyły sukcesom i próbujemy przenosić je na kolejne starty;
- używamy mowy nieantagonizującej, unikamy stwierdzeń typu: „Może nie wygram, ale powalczę”, które wskazują na brak wiary w korzystny wynik i obniżają motywację,
- stawiamy realne cele przedmeczowe
- nie przenosimy samooceny z jednego startu na całość twojej gry i osoby,
- tworzymy w umyśle motywujący obraz pozytywny, którego zawodnik będzie mógł się gdy presja wzrasta – stosujemy wizualizację. Element ten możesz przećwiczyć w formie wizualizacji.
Źródło:
“Motywacja zwycięzcy” – Marcin Kwiatkowski, psycholog sportu PKOL
